Er zijn meerdere vormen van kinderopvang, voor verschillende leeftijdsgroepen en verschillende doelen:

• het peuterarrangement (vroeger peuterspeelzaal), is gericht op 2- en 3-jarigen, die deze voorziening 2 tot 4 dagdelen kunnen bezoeken. De gemeente subsidieert het gebruik van peuterarrangementen.
  Begin 2019 zijn er in Nijmegen ruim 40 peutergroepen die allemaal een speciaal VVE-programma aanbieden (KION, Kinop en Abeltje). Zo'n programma is gericht op het verkleinen van ontwikkelingsachterstanden bij peuters met een ontwikkelingsrisico.
• het kinderdagverblijf heeft, naast een ontwikkelingsgerichte functie, ook het doel kinderen (0-3 jaar) op te vangen terwijl hun ouders werken. Kinderen kunnen van 1 tot 5 dagen per week naar een kinderdagverblijf gaan.
  In Nijmegen zijn er zo'n 50 tot 60 kinderdagverblijven. KION is de grootste aanbieder van kinderdagopvang in Nijmegen, maar daarnaast zijn er nog meer, grote en kleinere, aanbieders.
• kleinschaliger is de gastouderopvang, in doel en functie vergelijkbaar met het kinderdagverblijf, alleen niet in een instelling maar bij een gastouder of de kinderen thuis,
• voor basisschoolkinderen is er de BuitenSchoolse Opvang (BSO), voor opvang buiten schooluren. Meestal in een formele instelling, maar ook door gastouders. Ook hier is de KION de grootste aanbieder, met bijna 50 van de in totaal ongeveer 65 BSO-locaties.

Om een beeld te krijgen van het gebruik van kinderopvang moeten gegevens uit verschillende bronnen gecombineerd worden. De belangrijkste daarvan zijn de belastingdienst (voor hoeveel kinderen wordt kinderopvangtoeslag aangevraagd) en de grote aanbieders. Samen geeft dit een redelijk, maar geen exact beeld van het aantal gebruikers op een specifiek peilmoment.

• Rond de 3.000 kinderen gaan naar een voorziening voor kinderopvang (KDV). Dat is meer dan 40% van de 0-3 jarigen. Het gebruik van kinderopvang is in de jaren tot 2011 steeds gestegen (tot rond de 50% van de 0-3 jarigen). Onder invloed van werkloosheids- en kostenontwikkeling liep het gebruik tussen 2011 en 2013 terug. De laatste jaren is het aandeel kinderen in de kinderopvang tamelijk stabiel
• Ruim 1.100 kinderen, een derde van de 2- en 3-jarigen, bezoeken de peutergroepen. Na een jarenlange daling van het gebruik is deze trend in 2014 gestopt
• Ongeveer 5.000 basisschoolleerlingen bezoeken 1 of meerdere dagen de BSO, ruim 30% van alle schoolkinderen.
• Het gebruik van gastouders (GO), zowel voor kinderdagopvang als voor naschoolse opvang, is in aantal en aandeel beperkt.

Figuur: Aandeel kinderen dat gebruik maakt van opvangvoorzieningen. Bron: eigen berekening op basis van BRP, opgave KION en Kinop (via Peutermonitor) en belastinggegevens via CBS.

Het aantal kinderen dat in Nijmegen basisonderwijs (exclusief speciaal basisonderwijs en speciaal onderwijs) volgt schommelt al 20 jaar rond de 12.000.

Figuur: Aantal leerlingen op Nijmeegse basisscholen. Bron: ILT/DUO, telling 1 oktober.

Het overgrote deel van de leerlingen op Nijmeegse basisscholen woont ook in Njimegen. Een kleine 600 kinderen komen van buiten Nijmegen, vooral uit omliggende plaatsen (met name Berg en Dal) volgen basisonderwijs in Nijmegen. Ze volgen vooral onderwijs op scholen die dicht bij hun woongemeente liggen zoals de Klokkenberg, de Sterrendans en Klein Heyendaal. Daarnaast trekken ook scholen met een bijzonder concept of doelgroep (Vrije School, Islamitische School Hidaya) leerlingen van buiten.

Een iets kleiner aantal kinderen (ongeveer 350) volgt de omgekeerde weg: woont in Nijmegen maar gaat elders naar school. De belangrijkste groep daarbinnen (bijna 150 kinderen) zijn kinderen uit de wijk Oosterhout (Nijmegen-Noord) die naar de basisschool SamSam in het dorp Oosterhout gaan.

De in totaliteit redelijk stabiele groep leerlingen zorgt toch voor veel dynamiek in de ruim 40 Nijmeegse basisscholen. Verschuiving van de bevolking speelt daarbij een belangrijke rol: in 2000 woonde nog maar een beperkt aantal basisschoolkinderen in Noord, in 2017 zijn dat er meer dan 2.500. Dat betekent dat de groep basisschoolkinderen ten zuiden van de Waal met een vergelijkbaar aantal is afgenomen.

Op de kaarten is de ontwikkeling in de laatste 5 jaar te zien:

• In 11 wijken, in verschillende delen van de stad, is het aantal basisschoolkinderen met meer dan 5% afgenomen. Ook in Oosterhout, de oudste wijk in de Waalsprong, is het aantal basisschoolkinderen al aan het dalen.
• De groep basisschoolkinderen in Lent is de afgelopen 5 jaar absoluut en relatief gezien sterk gegroeid (met bijna 50%, 500 kinderen), gevolg van de grote bouwproductie in recente jaren. In 2017 en 2018 zijn ook in de wijk Ressen (Grote Boel/Groot Oosterhout) de eerste kinderen komen wonen. Vanwege de grote toename van leerlingen in Noord zijn er de afgelopen jaren meerdere scholen geopend (de Verwondering, de Uitdaging en de Verbinding) en staan er nog meer op de planning.
• Ook in 10 wijken ten zuiden van de Waal is er sprake geweest van toename van het aantal basisschoolkinderen. In absolute cijfers gaat het dan vaak om een beperkt aantal kinderen (tot maximaal 50). Alleen in Wolfskuil en Hatert was de groei van het aantal kinderen wat groter (rond de 70 kinderen)
• 5 scholen zijn meer dan 20% in leerlingaantal gedaald. Bij de Oversteek en de Muze gaat de afname van het aantal leerlingen samen met afname van het aantal basisschoolkinderen in de wijk. Bij de andere krimpscholen is het aantal leerlingen in de omliggende wijk niet afgenomen. Ook daling in belangstelling kan krimp tot gevolg hebben.
• Bij 6 scholen is het leerlingaantal meer dan een kwart gestegen. Dat kan het gevolg zijn van het stijgen van het aantal kinderen in de omgeving, het sluiten van een naburige school maar ook van een toename van de doelgroep (Vrije School, Hidaya).

Figuur: Ontwikkeling aantal basisschoolleerlingen per wijk en per school, 2012-2017. Bron: ILT/DUO/BRP.

Tussen 2018 en 2030 verwachten we een lichte toename van het aantal basisscholieren in Nijmegen als geheel. Daarbij zal er ook veel variatie binnen de stad optreden. Groei in wijken met veel nieuwbouw: met name Ressen/Groot Oosterhout en Lent, maar ook Biezen (waalfront). In andere wijken zal er sprake zijn van terugloop: Oosterhout, Lindenholt, Oost,  Dukenburg.

In Nijmegen staan 15 scholen voor voortgezet onderwijs, 13 scholen voor vmbo, havo en/of vwo, één school voor praktijkonderwijs en één school voor internationaal schakelonderwijs. In totaal gaan er in het schooljaar 2018/2019 meer dan 15.000 leerlingen naar deze scholen. Bijna de helft van de leerlingen woont ook in Nijmegen, ruim de helft buiten de stad, voornamelijk in de directe regio.

600 Nijmeegse leerlingen gaan naar een school buiten Nijmegen. Ongeveer de helft van deze bezoekt de categorale havo Notre Dame in Ubbergen. Er zijn ook kleinere groepjes (rond de 50 leerlingen) die naar het MaasWaalCollege in Wijchen, het OverbetuweCollege of de Kandinskyvestiging in Molenhoek gaan.

Figuur: Middelbare scholieren, wonend en/of onderwijs volgend in Nijmegen, schooljaar 18/19. Bron DUO.

In de jaren 2011-2015 is het aantal leerlingen aan de Nijmeegse middelbare scholen met ongeveer 1.000 toegenomen. Dat komt vooral door de groei van het Citadel-college, dat veel leerlingen (in het schooljaar 18/19 zo'n 1.000 kinderen) trekt van buiten de stad, vooral uit de gemeenten Lingewaard en Overbetuwe.
Sinds 2015 loopt het aantal leerlingen iets terug. De daling met ongeveer 600 leerlingen tussen de schooljaren 2015/2016 en 2018/2019 komt vooral door een teruggang van het aantal leerlingen uit de regiogemeenten.

De komende jaren zal het aantal leerlingen op de Nijmeegse scholen naar verwachting verder teruglopen. Het aantal kinderen in de middelbare schoolleeftijd in Nijmegen zal niet veel veranderen. Maar in veel gemeenten in de regio wordt echter een behoorlijke daling verwacht.

Het ROC-Nijmegen is de grootste aanbieder van mbo in Nijmegen. In het studiejaar 2018/2019 volgen bijna 9000 studenten hier onderwijs. Na een daling van de studentenaantallen in de jaren 2011-2013, waarschijnlijk vanwege en afname van contract/bedrijfsonderwijs aan 23+-ers, nemen de studentenaantallen licht toe.

Ongeveer een kwart van de studenten woont in Nijmegen, de rest vooral in de regio rond Nijmegen.

Figuur: Aantal studenten ROC Nijmegen, naar woonplaats, en aantal Nijmegenaren op mbo-opleiding, naar studielocatie. Bron: DUO.

Naast het ROC-Nijmegen kun je ook aan de Helicon een mbo-opleiding volgen (landbouw). Deze opleiding is veel kleiner en heeft rond de 1.000 studenten.
Het aantal Nijmegenaren op het mbo is in het studiejaar 2018/2019 ongeveer 3.800. Van de Nijmeegse mbo-ers volgt ongeveer een derde een opleiding buiten Nijmegen, vooral op het Rijn-IJsselcollege in Arnhem.

Om een indruk te krijgen van het aandeel (oorspronkelijke) Nijmeegse jongeren dat mbo-onderwijs volgt kun je het beste kijken naar de 17-jarigen. Onder de 18-23 jarigen zijn er ook veel "nieuwe Nijmegenaren" die hier gekomen zijn om een opleiding aan RU of HAN te volgen, waardoor het deelnamepercentage gedrukt zou worden.
Van de ongeveer 1.650 17-jarige Nijmegenaren volgen er (2018/2019) ongeveer 550 een mbo-opleiding, dat is 1/3 van de totale groep.

In het studiejaar 2018/2019 volgen bijna 22.000 studenten onderwijs aan de Radboud Universiteit, en bijna 25.000 (studiejaar 17/18) aan de Nijmeegse locaties van de Hogeschool Arnhem Nijmegen.

Het studentenaantal van de RU is sinds 2000  met zo’n 60% gestegen, in een tempo dat min of meer vergelijkbaar is met dat van het universitair onderwijs in Nederland als geheel.

De HAN heeft in deze periode een zeer sterke groei doorgemaakt: het aantal studenten aan de Nijmeegse HAN-vestigingen is tussen 2000 en 2017 verdrievoudigd. Deze groei was veel sterker was dan de toename van het hoger beroepsonderwijs in Nederland.

Figuur: Ontwikkeling studentenaantallen in Nijmegen en Nederland. Bron: DUO/CBS en opgave HAN.

Volgens de ramingen in de landelijke Monitor Studentenhuisvesting/Apollo komt er de komende jaren een eind aan de groei van het aantal HBO-studenten, maar zal het aantal WO-studenten langzaam blijven doorgroeien.

Figuur: Verwachte procentuele toe-en afname van aantallen (voltijds)studenten tussen 2017/2018 en 2025/2026. Bron: Landelijke Monitor Studentenhuisvesting/Apollo.

Deze ontwikkeling doet zich zowel in Nederland als geheel, als in Nijmegen voor. Omdat in Nijmegen de afname van het aantal HBO-studenten sterker, en de toename van WO-studenten minder sterk verwacht wordt is de prognose dat per saldo het aantal studenten dat in Nijmegen een opleiding volgt niet sterk zal veranderen.

De laatste jaren zijn er op de Nederlandse en Nijmeegse hogere opleidingen steeds meer buitenlandse studenten die hier onderwijs volgen. Voor Nijmegen gaat het in studiejaar 2017/2018 naar schatting (Landelijke Monitor Studentenhuisvesting) om 2700 studenten die hun volledige opleiding hier volgen en 1100 die voor een specifiek studieonderdeel (1 of 2 trimesters) naar Nijmegen komen.

Ook voor de komende jaren wordt verwacht dat het aantal buitenlandse studenten dat in Nijmegen een opleiding volgt nog zal toenemen, tot 4000 studenten voor een volledige opleiding en  1500 voor een specifiek studieonderdeel in het studiejaar 2025/2026.

Lang niet alle studenten die in Nijmegen een opleiding volgen wonen ook in Nijmegen. En omgekeerd zijn er ook studenten die in Nijmegen wonen maar een HBO- of WO-opleiding elders volgen.

In totaal woonden er in het studiejaar 2017/2018 woonden er ongeveer 19.500 HBO- en WO-studenten in Nijmegen. Na een periode van gestage toename neemt sinds 2 jaar het aantal in Nijmegen wonende studenten af.

Figuur: Aantallen in Nijmegen wondende studenten. Bron: CBS.

De veranderingen in studiefinanciering in 2015, de afschaffing van de basisbeurs, leidt ertoe dat wat meer (startende) studenten langer thuis blijven wonen. Met name voor de 18-jarigen, maar ook bij de 19-jarigen is zichtbaar dat de instroom in Nijmegen is teruggelopen en het vestigingsoverschot gehalveerd is.

Figuur: Vestigingssaldo per leeftijdsjaar 2011-2018. Bron: BRP.

In totaal komen er in de leeftijdsgroep 18-20 sinds 2015 zo’n 500 tot 1000 mensen minder naar Nijmegen dan in de (top)jaren 2012-2014. Het CBS constateerde ook in andere studentensteden een verminderde instroom in deze leeftijdsgroep.

Bij de HAN studeert het gros van de studenten in de sector gezondheid, gedrag en maatschappij. Deze sector trekt zeer veel vrouwelijke studenten, waardoor het totaal aandeel vrouwen op de HAN hoog is (60%).

Ook op de RU studeren meer vrouwen dan mannen (58%) en is de sector gedrag en maatschappij belangrijk.

Figuur: Studenten HAN en RU, naar studierichting en geslacht, studiejaar 2017/2018 (HAN) en 2018/2019 (RU). Bron: DUO en opgave HAN.

In Nijmegen zijn 2 scholen voor speciaal basisonderwijs (leer- en opvoedingsmoeilijkheden). Ongeveer 450 kinderen krijgen daar les (2018/2019).

Daarnaast zijn er in Nijmegen 8 scholen voor speciaal onderwijs, waar leerlingen in de basisschool- en vo-leeftijd met een handicap of zeer ernstige leer- of gedragsproblemen les krijgen. Op of net over de Nijmeegse gemeentegrens liggen er ook 5 scholen voor speciaal onderwijs (bv de Maartensschool). In totaal volgen ongeveer 1.800 leerlingen hier onderwijs, waarbij Kristallis de grootste school is.

Figuur: Nijmeegse en Nederlandse leerlingen primair onderwijs (bo, sbo, so), 2018/2019. Bron: DUO.

Van de Nijmeegse kinderen bezoeken er bijna 1.200 vormen van speciaal (basis)onderwijs. Ruim 800 kinderen tot 12 gaan naar sbo of so. Ongeveer 350 kinderen ouder dan 12 gaan naar het (v)so. Dit beeld is al een aantal jaar stabiel.

Voor 95% van de Nijmeegse kinderen staat de school voor speciaal (basis)onderwijs in Nijmegen of de directe omgeving. Een paar procent van de kinderen moet verder weg.

Omdat de schoollocatie voor deze kinderen toch vaak verder van huis is dan bij kinderen die het reguliere onderwijs bezoeken is leerlingvervoer een belangrijke en vaak gebruikte voorzieningen voor hen. Van de ruim 400 Nijmeegse kinderen (peildatum eind 2018) die gebruik maken van leerlingvervoer per taxi gaat het overgrote deel naar een school voor speciaal onderwijs. In een evaluatie van het regionale leerlingvervoer eind 2018 gaven de ouders van Nijmeegse kinderen gemiddeld een 7,7 voor het vervoer.

Figuur: Aandeel leerlingen naar s(b)o, wonend in Nijmegen, kennissteden en Nederland. Bron: DUO, 2018/2019.

In vergelijking tot de situatie in heel Nederland gaan de Nijmeegse kinderen vooral vaak naar het speciaal onderwijs tot 12 jaar en het SBO. Bij het bezoek aan het VSO zijn de verschillen tussen Nijmegen en Nederland klein.

 Ook vergeleken met de andere kennissteden is de deelname aan het SBO en SO tot 12 in Nijmegen hoger, maar het verschil is minder groot dan met de landelijke cijfers.

De laatste 5 jaar hebben zich zowel in Nijmegen als landelijk geen grote veranderingen voorgedaan in de deelnamepercentages.